Digitale collecties

Overzicht

Met het oog op het overzicht in de veelheid van materialen wordt op deze website onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten digitale collecties. Het hier gevolgde criterium van de materiële vorm – boeken, archiefdocumenten en afbeeldingen – schept enige orde, maar tegelijk kan men boeken niet los zien van andere informatiedragers als archiefstukken of afbeeldingen. Alleen al gezien de hoeveelheid digitale bibliotheken is het zinvol om allereerst deze categorie apart te behandelen. Tegelijk moet men er rekening mee houden dat ook bibliotheken archieffondsen beheren en digitaal ontsluiten. Menige digitale collectie presenteert juist een scala aan verschillende soorten bronnen. Ondanks deze voorbehouden is er toch ook een pagina gekomen voor digitale archieven. Met het groeien van het zicht op het aantal en de vorm van digitale verzamelingen op rechtshistorisch gebied zal hier de presentatie aangepast worden. Virtuele tentoonstellingen komen apart ter sprake.

Digitalisering en cultureel erfgoed zijn eveneens een thema dat op een speciale pagina ter sprake. Een overzicht van het brede veld Digital Humanities kon niet achterblijven.

Deze pagina betreft collecties met als kern afbeeldingen. Commerciële en alleen met licentie toegankelijke databases zijn hier niet opgenomen, beperkte toegang ertoe wordt hier uitdrukkelijk vermeld. Een overzicht met een aantal nationale portals voor gedigitaliseerde erfgoedcollecties is het eerste onderdeel, soms aangevuld met enkele regionale portals, en vervolgens vindt men hier de klassieke rechtsiconografische verzamelingen, maar ook bijzondere onderwerpen als de verlucht handschriften van de Sachsenspiegel, embleemboeken, portretten en festival books.

Nationale portalsites – alfabetisch naar land, soms met ook regionale portals

Op de pagina over digitalisering en cultureel erfgoed is er een opsomming van een aantal provinciale portals in Nederland voor cultureel erfgoed en cultuurhistorie.

Rechtsiconografische databanken

Voor verder onderzoek valt hier allereerst de Internationale Gesellschaft für Rechtliche Volkskunde te vermelden. Onder de hulpmiddelen voor iconografisch onderzoek valt bijvoorbeeld het Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte – nu RDK Labor genoemd – te noemen, dat online toegankelijk is. De online database van de Index of Medieval Art te Princeton is sinds juli 2023 vrij toegankelijk, het geheel slechts bij de weinige instituten met een compleet exemplaar van de indexkaarten (Dumbarton Oaks, Washington, DC; Getty Center, Los Angeles; Kunsthistorisch Instituut, Utrecht).

Iconclass biedt eveneens een systematische indeling van onderwerpen, maar deze is wel vrij toegankelijk, inmiddels in zes talen. Het is vaak handig om eerst een concrete database met afbeeldingen te bezoeken met de classificaties van Iconclass om deze indeling te verkennen. De Arts and Architecture Thesaurus van het Getty Center biedt een volgend classificatiesysteem waarvan ook een Nederlandse versie bestaat. Zeer boeiend is de Iconographic Database van het Warburg Institute in Londen.

Algemene databases met historische afbeeldingen – alfabetisch op land geordend

Voor verder kunsthistorisch onderzoek vallen de volgende linksverzamelingen te noemen

  • Institut für Kunst- und Bildgeschichte, Humboldt Universität, Berlijn
  • Internetbronnen Kunstgeschiedenis, Universiteitsbibliotheek, Utrecht – een complete en goed geordende gids
  • Art Discovery Group Catalogue – een meta-catalogus voor belangrijke kunsthistorische bibliotheken, interface Duits, Engles en Frans; de voorganger ArtLibraries was een onderdeel van ArtHistoricum.net, Virtuelle Fachbibliothek Kunstgeschichte, waar ook een online catalogus bijhoort; Kubikat zoekt in vier belangrijke Duitse instituutscatalogi, met een viertalige interface
  • Associazione IRIS Firenze – een meta-catalogus voor kunsthistorische en museale bibliotheken in Florence; interface Italiaans en Engels
  • Fachinformationsdienst Kunst, Universitätsbibliothek Heidelberg – een nuttig compact overzicht van diverse bronnen, bibliotheken en gidsen; interface Duits en Engels
  • Links, RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag – helaas is er alleen nog een gearchiveerde versie (2011) van de vijftien bladzijden met nuttige links, haast een portal

Sommige producenten van software voor digitale collecties bieden al dan niet complete overzichten aan van concreet gebruik, hier alfabetisch geordend op firmanaam:

Thematische verzamelingen

Een uitzonderlijke plaats wordt in de rechtsiconografie traditioneel toebedeeld aan de verluchte handschriften van de Sachsenspiegel, het invloedrijke boek van Eike von Repgow uit de dertiende eeuw over het recht in Saksen:

Een bijzondere bron uit de vroegmoderne periode zijn de embleemboeken, een genre dat de jurist en humanist Andrea Alciato (1492-1550) in het leven riep met zijn Emblemata (1531). Emblemen zijn afbeeldingen met een zinspreuk of motto en uitleg ervan in dichtvorm. Hier deels met Iconclass doorzoekbare collecties van gedigitaliseerde embleemboeken:

Afbeeldingen van juristen zijn een geliefd onderwerp. Er zijn enkele databases waarin men portretten van vele juristen uit vroeger tijden kan vinden:

Onder festival books verstaat men gelegenheidspublicaties rond feesten en gebeurtenissen als troonsbestijgingen, Blijde Inkomsten, vredessluitingen, vorstelijke huwelijken en begrafenissen, momenten waarop de macht wordt gerepresenteerd of begroet met pracht en praal, en vaak beelden van recht en justitie worden getoond of gesuggereerd. Vanwege de vaak fraaie illustraties en de inzet van kunstenaars vormen festival books ook een bron voor de rechtsiconografie.