Home

Welkom op deze website over rechtsgeschiedenis! Rechtshistorie is een tweede Nederlands woord voor dit wetenschappelijk vakgebied op het snijvlak van recht en geschiedenis. Voor mij staan de twee woorden symbool voor de veelzijdigheid van deze discipline. Op deze site vindt u informatie over verschillende rechtshistorische perioden en terreinen. Telkens gaat het om beknopte inleidingen over een rechtssysteem, een aspect ervan of een bepaalde periode, voorzien van uitgebreide verwijzingen naar literatuur en websites. Deze site bouwt voort op mijn eerdere homepage (opgeheven najaar 2023).

Recht en geschiedenis hebben met elkaar te maken, en de foto van een brug te midden van de andere foto’s staat symbool voor de verbinding tussen beide. Een brug tussen deze site en de actualiteit van rechtsgeschiedenis probeer ik te slaan met mijn Engelstalige rechtshistorische blog, met daarop berichten, een overzicht van congressen en symposia, links naar online tijdschriften, andere rechtshistorische blogs, waaronder ook die van juridische bibliotheken. Korte berichten en notities zijn te vinden op Twitter.

Al vroeg waren er mensen met interesse in de geschiedenis van het recht. In de Digesten, de grote bloemlezing uit de zesde eeuw van teksten van de klassieke Romeinse juristen, is er een hoofdstuk over het vroegste Romeinse recht (D. 1.2, De origine iuris). In de Middeleeuwen maakte bijvoorbeeld de Italiaanse professor Odofredus de Denariis in de dertiende eeuw opmerkingen over zijn voorgangers. Vanaf de zestiende eeuw zijn er steeds geleerden geweest die het oude recht onderzochten. In de negentiende eeuw komt de wetenschappelijke bestudering van de rechtsgeschiedenis in een stroomversnelling. De twintigste eeuw zag een verbreding in de tijdvakken, gebieden en aspecten die men wil bestuderen en een verdieping van de bestaande interesses. Ook in de vorm van websites en online databases krijgt rechtsgeschiedenis vorm, reden om een gedeelte van deze site te wijden aan digitale collecties, bibliotheken en archieven. Beeldvorming rond recht en gerechtigheid, en de visuele representatie hiervan, zijn het onderwerp van de rechtsiconografie waarvoor hier ook bij de digitale collecties speciale aandacht is.

Rechtshistorie is om nog meer redenen boeiend en belangrijk: het biedt een vorm van rechtsvergelijking, relativering en relatering in de tijd. Niet alleen wetgeving, niet alleen geschreven recht, maar ook de rechtspraak, de verschillende juridische instellingen en het onderwijs in de rechtsgeleerdheid komen in beeld. Er zijn rechtssystemen waarin de juridische kwesties centraal staan, er zijn landen waar juist het systeem van het recht veel aandacht krijgt. Naast het privaatrecht, het recht tussen en van burgers, is er het staatsrecht, het procesrecht en het strafrecht. Behalve de rechtsleer verdienen juridische instellingen en de interactie met de samenleving aandacht. Een van ’s werelds langst bestaande instellingen, de katholieke kerk, kent haar eigen recht, het canonieke recht, dat zowel invloed uitoefende op het wereldlijke recht als zelf ook invloeden ervan onderging.

Rechtsgeschiedenis wijst heel concreet op de verhouding tussen juridische idealen en de juridische praktijk, maar laat tegelijk zien dat de rechtswerkelijkheid niet onveranderlijk is en de mogelijke impact van pogingen tot verandering. De geschiedenis van recht, rechtsgebruik(en) en rechtsmisbruik vormt een niet uit te vlakken of te negeren deel van de cultuurgeschiedenis. Ze laat continuïteit en breuken zien, en houdt ons een spiegel voor om scherper te zien wat minder nieuw is dan het schijnt of juist werkelijk nieuw en anders is. Recht kan onrecht opheffen, maar ook veroorzaken. Waar recht vaak rechtstreeks raakt aan ongelijkheid, discriminatie en onrecht, zowel in heden als verleden, verdient het de nodige aandacht. Rechtsgeschiedenis biedt een spiegel van het recht in het verleden en helpt om te zien hoe en waar recht een oplossing of een schijnoplossing biedt, of juist zelf een probleem is.

Behalve pagina’s over verschillende rechtssystemen krijgen ook onderwerpen als  musea en rechtsgeschiedenis, virtuele tentoonstellingen, paleografie (de studie van oud schrift) en juridische afkortingen in oude teksten aandacht. Digitale collecties, zowel algemene collecties als beeldcollecties, en hun verschillende vormen bij archieven en bibliotheken krijgen eveneens ruime aandacht. Ook het zeer diverse terrein van de digital humanities heeft een plek gekregen.

Commentaar op deze site, meldingen over niet-werkende links – een terugkerend probleem! – , vragen en aanvullingen zijn welkom op info [at] rechtshistorie.nl.

Rechtshistorische portals

Op het gebied van de geschiedenis van het Nederlandse recht was er enige jaren de site www.rechtsgeschiedenis.org, het virtuele portaal van de Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlandse recht. Vanwege technische problemen is deze website al enkele jaren buiten bedrijf, maar u kunt wel online terecht voor het tijdschrift van deze stichting, Pro Memorie.

Verder zijn er op rechtshistorisch gebied zeer verschillende portals die informeren over de volle breedte van dit vakgebied. De hieronder genoemde sites helpen verder bij het zoeken naar en raadplegen van rechtshistorische documentatie: